Το δίπλωμα του μηχανικού από τα Ελληνικά πολυτεχνεία και τις πολυτεχνικές σχολές έχει όλα τα χαρακτηριστικά του Master. Γιαυτό, αν και προέρχεται από ενιαίο πενταετή κύκλο σπουδών, είναι ισοδύναμο με τα Ευρωπαϊκά και Αμερικάνικα M.Sc. ή M.Eng.

1. 1.Οι Σπουδές και το Δίπλωμα του Μηχανικού
   

2. 
   

3. Η απόφαση πριν από 8+ μήνες της συνόδου των πρυτάνεων των πολυτεχνείων/πολυτεχνικών σχολών για την αναγνώριση ως ισοδύναμου με Masters του διπλώματος των ελληνικών πολυτεχνείων είναι πολύ σημαντική, και ας διαφωνούν εν μέρει οι μαθηματικοί του Γενικού τμήματος (και άλλοι;). Στην πράξη η αναγνώριση αυτή (για τα ελληνικά διπλώματα μηχανικών) ισχύει για κάμποσα χρόνια τώρα, τουλάχιστον στα περισσότερα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια. Π.χ. στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο του Delft, οι υποψήφιοι μεταπτυχιακών σπουδών απόφοιτοι ελληνικών πολυτεχνείων θεωρούνταν (ήδη από το 2000, όσο θυμάμαι) ως κάτοχοι MS ενώ οι μεταπτυχιακές σπουδές τους εκεί θα πρέπει να οδηγήσουν σε ένα "δεύτερο" μάστερ σε ένα διαφορετικό πεδίο ειδίκευσης.
   

4. 
   

5. Η ισοδυναμία του Διπλώματος μηχανικού με το MS δεν έχει σχέση με το σύστημα 3+2 (της «Bologna») και ούτε προϋποθέτει την εφαρμογή αυτού του συστήματος. Όχι ότι το 3+2 είναι καλύτερο ή χειρότερο από το ενιαίο πενταετές πρόγραμμα σπουδών. Εξαρτάται από το πώς και με ποιους στόχους εφαρμόζεται. Π.χ., στο πανεπιστήμιο του Delft, από όπου έχω εμπειρία, ισχύει το 3+2 εδώ και 6-7 χρόνια. Όλοι οι φοιτητές, όταν τελειώνουν τα τρία χρόνια, συνεχίζουν στα άλλα δύο, αλλιώς δεν θεωρούνται μηχανικοί, ούτε παίρνουν πτυχίο. Κάθε σχολή έχει το πρόγραμμά της για τα τρία πρώτα χρόνια, ενώ για τα δύο τελευταία χρόνια υπάρχουν περισσότερες κατευθύνσεις μέσα σε κάθε σχολή (ουσιαστικά κάθε τομέας έχει τη δική του κατεύθυνση, με μαθήματα και από τους άλλους). Μια από αυτές τις κατευθύνσεις επιλέγουν οι φοιτητές αφού έχουν περάσει όλα τα μαθήματα των τριών πρώτων χρόνων. Επίσης υπάρχει η δυνατότητα να αλλάξουν οι φοιτητές τότε σχολή, παίρνοντας αντίστοιχα πρόσθετα μαθήματα. Για να πάρουν όμως το δίπλωμα του μηχανικού (ir. ή master) χρειάζονται πέντε συνολικά χρόνια τουλάχιστον και εξάμηνη διπλωματική εργασία (συνήθως δημοσιεύσιμη σε περιοδικό με μη-μηδενικό impact factor). Ο μέσος χρόνος στην πράξη που χρειάζεται για την απόκτηση διπλώματος μηχανικού είναι πάνω από 6 χρόνια, όχι γιατί οι φοιτητές μάχονται κατά της εντατικοποίησης, αλλά γιατί δεν προλαβαίνουν να βγάλουν όλη τη δουλειά σωστά πιο γρήγορα, και γιατί η ποιότητα μετράει περισσότερο από την ταχύτητα.
   

1. Η χρησιμότητα ενός ελληνικού «προπτυχιακού πτυχίου» στα έξι ή τα οκτώ εξάμηνα είναι πολύ αμφίβολη. Όπως και να ονομάσουμε τον τίτλο του μηχανικού που παίρνουν οι απόφοιτοί μας στο τέλος των πενταετών σπουδών τους, μηχανικοί δεν έχουν ακόμα γίνει στο τέλος του έκτου ή του ογδόου εξαμήνου. Ο μόνος πιθανός λόγος ύπαρξης ενός «προπτυχιακού (ενδιάμεσου) τίτλου» θα ήταν ως ένας αξιοπρεπής (κατά το δυνατό) τρόπος για να μπορέσουν να φύγουν από το πολυτεχνείο όσοι φοιτητές για διάφορους λόγους εκτιμούν ότι δεν θα μπορέσουν να τελειώσουν τις σπουδές τους. Όχι φυσικά ως μηχανικοί, αλλά τουλάχιστον με μια βεβαίωση ότι έφαγαν κάμποσα χρόνια προσπαθώντας να γίνουν μηχανικοί, και έμαθαν έτσι μερικά πράγματα, που ίσως τους φανούν χρήσιμα σε κάποια άλλη δουλειά. Το "χαρτί" του μη-μηχανικού που θα πάρουν ίσως τους δίνει μερικά μόρια για το δημόσιο. Θα έχει, όμως, μικρό αντίκρυσμα στην αγορά εργασίας και δεν θα είναι καν συγκρίσιμο με το αντίστοιχο χαρτί των ΤΕΙ, καθώς εκεί το πρόγραμμα είναι φτιαγμένο για να βγάλει υπομηχανικούς, κάτι που ίσως μπορεί να επιτευχθεί σε τρία χρόνια. Μηχανικοί θα βγαίνουν όσοι πάρουν όλα τα μαθήματα του πενταετούς προγράμματος και τελειώσουν επιτυχώς τη διπλωματική εργασία, όπως και τώρα. Η πιο σωστή πρόταση για τους μηχανικούς, κατά τη γνώμη μου, είναι, λοιπόν, το πενταετές πρόγραμμα και μια σοβαρή διπλωματική εργασία στο τέλος του, που θα οδηγεί σε Δίπλωμα Μηχανικού ισοδύναμο με M.Eng., αυτό, δηλαδή που προτείνει το ΕΜΠ.
   

1. Αν χρειάζεται κάποιο σπάσιμο των σπουδών στο Πολυτεχνείο, τότε πιο λογικό θα είναι το σπάσιμο σε 2+3 χρόνια. Τα δύο πρώτα χρόνια, η «προπαίδευση» θα περιλαμβάνει μόνο τα βασικά μαθήματα, δηλ. μαθηματικά, φυσική, χημεία, μηχανική, ξένες γλώσσες, σχέδιο και «ανθρωπιστικές» επιστήμες. Προφανώς πτυχίο στα δύο χρόνια δεν θα παίρνουν οι φοιτητές μας. Αλλά θα μπορούν να συνεχίσουν στο τρίτο έτος μόνο αν έχουν περάσει όλα τα μαθήματα της προπαίδευσης (πιθανόν εντός ενός συγκεκριμένου χρονικού ορίου ή απεριόριστου). Τα κύρια χρόνια του προγράμματος του κάθε τμήματος, σε αυτό το σενάριο, θα είναι τα επόμενα «τρία», όπου και θα διδάσκονται τα ειδικά μαθήματα της κατεύθυνσης τους. Και το δίπλωμά τους (Master) θα το παίρνουν με την επιτυχή παρουσίαση και δημοσίευση της διπλωματικής τους.
   

1. Το βασικό πλεονέκτημα αυτού του σεναρίου είναι η υποχρέωση των φοιτητών να περάσουν όλα τα βασικά μαθήματα πριν πάρουν τα μαθήματα κατεύθυνσης. Αλλά ανοίγονται και πολλές καινούργιες δυνατότητες. Π.χ., οι νεοεισερχόμενοι (πρωτοετείς) φοιτητές πιθανόν να μην χρειάζεται να δηλώνουν προτίμηση σχολής με την εισαγωγή τους στο Πολυτεχνείο. Η επιλογή κατεύθυνσης/τμήματος (ΜΠΔ, ΗΜΜΥ, ΜΗΧΟΠ, ΜΗΠΕΡ, Αρχ.Μ.) μπορεί να γίνεται μετά το πέρας της προπαίδευσης, αν χρειάζεται με βάση το βαθμό των δύο πρώτων ετών. Κατά την προπαίδευση θα μπορούν να υπάρχουν κατατοπιστικά μαθήματα για το τί είναι το κάθε είδος μηχανικού. Αυτό σημαίνει ότι το Πολυτεχνείο θα μπαίνει στο μηχανογραφικό των εισαγωγικών εξετάσεων (πανελλαδικές) ως ένα ενιαίο τμήμα χωρίς προτιμήσεις. Δηλαδή η τελική επιλογή θα γίνεται μέσα στο Πολυτεχνείο και όχι στις εισαγωγικές. (Αν το σύστημα αυτό είναι καλύτερο ή χειρότερο από το σημερινό είναι ανοικτό σε συζήτηση!) 
   

1. Πέρα από αυτά, προφανώς η θεσμοθέτηση της ισοδυναμίας του διπλώματος του μηχανικού που δίνουν στην Ελλάδα (μετά από πέντε, 3+2 ή 2+3 χρόνια) τα πολυτεχνεία και οι πολυτεχνικές σχολές με το «Master of Engineering» είναι απαραίτητη και θα έπρεπε να έχει γίνει εδώ και πολύ καιρό: Τα διπλώματα των μηχανικών μας, όπως και όλα τα αξιόλογα Master ή ισοδύναμοι τίτλοι στον κόσμο, απονέμονται μετά από τουλάχιστον πέντε συνολικά χρόνια σπουδών και μετά από εξάμηνη (τουλάχιστον) ουσιαστική διπλωματική εργασία. Φυσικά οι διπλωματικές εργασίες που γίνονται στις σχολές του Πολυτεχνείου μας πρέπει να είναι πιο σοβαρές από τις μεταπτυχιακές εργασίες στα ΜΠΣ μας και, ει δυνατόν, δημοσιεύσιμες. Άρα, τα διπλώματα μηχανικών που δίνουμε πρέπει να είναι πιο σημαντικά από τα ΜΔΕ μας!
   

1. Επιπλέον, η θεσμοθέτηση της ισοδυναμίας του Διπλώματος Μηχανικού με MEng. ή MSc. πρέπει να καλύπτει και άλλα πεδία, όπως, π.χ., τα δικαιώματα, τα έξτρα μόρια που παίρνουν στο ΑΣΕΠ οι κάτοχοι μεταπτυχιακού, το μισθολογικό επίδομα μεταπτυχιακού κ.λπ. Και να γίνει αυτή η αναγνώριση και αναδρομικά (αν το επιτρέπει η οικονομική κρίση) για όλους τους ενεργούς μηχανικούς με διπλώματα που έχουν εκδοθεί από τα Πολυτεχνεία και τις πολυτεχνικές σχολές από κτήσεως διπλώματος. Από την άλλη, στα περισσότερα (σοβαρά) πανεπιστήμια της αλλοδαπής δεν χρειάζεται ΜΔΕ για να είναι κάποιος υποψήφιος διδάκτορας, και η αναγνώριση ή όχι του διπλώματος ως Master δεν μετράει για αυτό το θέμα.
   

2. 
   

3. Από τα παραπάνω, ελπίζω ότι έκανα φανερή τη προτίμησή μου για την πρόταση του ΕΜΠ και προτείνω και εγώ το Πολυτεχνείο μας να πάρει την ίδια απόφαση/πρόταση. Και όσο το δυνατόν ταχύτερα.
   

2. 2.Και τα Μεταπτυχιακά Προγραμματα Ειδίκευσης;
   

1. Η αναγνώριση της ισοδυναμίας του MS με το Δίπλωμα του Πολυτεχνείου φέρει στην επιφάνεια το ερώτημα τι γίνεται τώρα με τα μεταπτυχιακά προγράμματα των Πολυτεχνείων. Το ερώτημα πλανάται πάνω από το ΠΚ εδώ και ένα χρόνο. Ο καινούργιος κανονισμός μεταπτυχιακών σπουδών εγκρίθηκε από τη Σύγκλητο και κάμποσα από τα τμήματα, αλλά ως ίδρυμα και ως ΔΕΠ δεν έχουμε ασχοληθεί με τα πιο σημαντικό ερωτήματα: ποιος είναι ο στόχος των ΜΠΣ, πως αυτές οι σπουδές διαφοροποιούνται από τις προπτυχιακές σπουδές και ποιο είναι το νόημα τους για τους διπλωματούχους μηχανικούς (που κατέχουν, δηλαδή, ήδη ένα Δίπλωμα=Master). Οι δικές μου σκέψεις για το θέμα αυτό, και ανεξάρτητα με το υπάρχοντα κακό νόμο για τα μεταπτυχιακά, που πρέπει να αλλάξει άμεσα, είναι οι ακόλουθες:
   

1. Με τη λογική της εξίσωσης των master με το δίπλωμα του μηχανικού, τα μεταπτυχιακά προγράμματα (ΜΠΣ) του Πολυτεχνείου πρέπει να είναι πραγματικά προγράμματα ειδίκευσης με μαθήματα που δεν έχουν διδαχθεί στα τμήματα προέλευσης των μεταπτυχιακών φοιτητών. Εδώ μπορούν να υπάρξουν τουλάχιστον δύο (όχι αναγκαστικά αντικρουόμενες) προτάσεις:
   

1. I.Τα ΜΠΣ δεν αντικαθιστούν τα προγράμματα των τμημάτων και, άρα, το μεταπτυχιακό δίπλωμα που παίρνει ο απόφοιτος δεν είναι ισοδύναμο με το δίπλωμα του μηχανικού αλλά αποδεικνύει ότι ο κάτοχος του έχει παρακολουθήσει μερικά ειδικά μαθήματα στην συγκεκριμένη κατεύθυνση και έχει ειδικευθεί εκεί. Τα προγράμματα αυτά δεν χρειάζεται να αντιστοιχούν άμεσα με τις κατευθύνσεις σπουδών των κανονικών προγραμμάτων των τμημάτων.  Οι υποψήφιοι μπορούν να είναι είτε από το Πολυτεχνείο Κρήτης είτε από το ΕΜΠ είτε από τις Πολυτεχνικές σχολές ή ακόμα και από τις άλλες Πανεπιστημιακές σχολές. Οι διπλωματούχοι μηχανικοί παίρνουν έτσι ένα δεύτερο, πιο ειδικευμένο master. Ένα παράδειγμα είναι ένα διαπανεπιστημιακό (Πολ.Κρ - Παν.Κρ) μεταπτυχιακό πρόγραμμα βιοϊατρικής μηχανικής.
   

2. II.Τα ΜΠΣ μπορούν να τα παρακολουθήσουν απόφοιτοι πανεπιστημιακών αλλά μη πολυτεχνικών σχολών (όχι όμως ΤΕΙ) ώστε να συμπληρώσουν τις γνώσεις τους και να αποκτήσουν το δίπλωμα του μηχανικού (με στόχο να γραφούν στο ΤΕΕ). Ένα παράδειγμα, που είχα προτείνει κάποτε, ήταν ένα μεταπτυχιακό πρόγραμμα "Μηχανικών των Υλικών" στο Πολυτεχνείο που θα παίρνει αποφοίτους των τμημάτων Επιστήμης Υλικών και θα τους βγάζει μηχανικούς. Ή ένα πρόγραμμα που θα παίρνει αποφοίτους του φυσικού ή του χημικού και θα τους κάνει χημικούς μηχανικούς ή μηχανικούς περιβάλλοντος. Ή του μαθηματικού και θα τους κάνει ΜΠΔ ή ΗΜΜΥ κ.α. Ή ένα πρόγραμμα που να παίρνει αποφοίτους της σχολής Βιομηχανικού Σχεδιασμού του Πανεπιστημίου του Αιγαίου στη Σύρο και να τους κάνει Μηχανικούς Βιομηχανικούς Σχεδιαστές. Το πόσο ρεαλιστικά είναι αυτά τα παραδείγματα είναι θέμα συζήτησης.
   

1. Με αυτή τη λογική τα μεταπτυχιακά πρέπει να είναι μόνο διατμηματικά (1η προταση) ή κυρίως διατμηματικά (2η πρόταση). Σε κάθε περίπτωση τα προγράμματα σπουδών των προγραμμάτων θα είναι τελείως διαφορετικά: στη πρόταση (2) θα αποτελούνται κυρίως από κανονικά προπτυχιακά μαθήματα όλων των εξαμήνων. Στην κύρια προτεραιότητα του Πολυτεχνείου πρέπει να παραμείνουν τα (πενταετή ενιαία προπτυχιακά ή 3+2 ή 2+3) προγράμματα που οδηγούν σε δίπλωμα μηχανικού (ισοδύναμο με το ευρωπαϊκό ή αμερικάνικο Master) και δευτερευόντως τα ξεχωριστά διετή μεταπτυχιακά (με όποια μορφή και αν έχουν). Τα διδακτορικά, απ' την άλλη, δεν πρέπει να θεωρούνται μέρος των μεταπτυχιακών προγραμμάτων και πρέπει να ανεξαρτητοποιηθούν. Προφανώς οι μηχανικοί δεν χρειάζονται δεύτερο master για να ξεκινήσουν το διδακτορικό τους.
   

1. Σε αυτά τα πλαίσια, η βραχυπρόθεσμη έρευνα  (projects με διάρκεια < 1 χρόνο) πρέπει να γίνεται κατά κύριο λόγο στις διπλωματικές εργασίες, που θα γίνονται με στόχο τη δημοσίευσή τους σε περιοδικά με μη μηδενικό impact factor. Είναι αδιανόητο να βγαίνουν μηχανικοί που να μην έχουν συμμετάσχει ενεργά σε ένα σοβαρό πρόγραμμα έρευνας. Τα μακροχρόνια projects πρέπει να γίνονται από τους υποψήφιους διδάκτορες, οι οποίοι δεν θα πρέπει να χρειάζονται ΜΔΕ  για να ξεκινήσουν την έρευνα τους, ούτε να είναι εντεταγμένοι σε κάποιο ΜΠΣ (αρκεί να μην προέρχονται από ΤΕΙ). Οι μεταπτυχιακοί φοιτητές, λοιπόν, ανάλογα με το πρώτο ή το δεύτερο σενάριο ΜΠΣ παραπάνω, θα παίρνουν για την ερευνητική τους δουλειά ένα θέμα κατάλληλο για διπλωματική (όταν χρειάζεται) ή ό,τι περισσεύει! Οι μετα-διδακτορικοί είναι άλλο θέμα.
   

Φυσικά όλα τα παραπάνω είναι ιδέες και μερικά τεκμηριωμένες απόψεις, και δεν είναι σίγουρο ότι μπορούν να αντέξουν την κριτική αντιτιθεμένων επιχειρημάτων. Εγράφησαν απλά σαν ερέθισμα για να αρχίσει ένας διάλογος που θα οδηγήσει σε συγκεκριμένες προτάσεις για την αλλαγή του συστήματος προπτυχιακών και μεταπτυχιακών σπουδών στα Πολυτεχνεία. Το πιο σημαντικό είναι να γίνει αυτός ο διάλογος από εμάς τους ίδιους, και να προλάβουμε το υπουργείο παιδείας και θρησκευμάτων και τους διάφορους άσχετους με την εκπαίδευση των μηχανικών που συνήθως καθορίζουν ερήμην μας τα εκπαιδευτικά θέματα των Πολυτεχνείων.